Tertio, Observant hosce spiritus in quantitate valde exigua, omni totorum suorum virtute esse prædita, admodum potestatibus validos esse, atque ingentia opera patrare.

Quarto, In corporibus per artem reseratis, forte singulis, si res innotesceret, at certe multis, specificas et proprias virtutes, per quas consensum suum sub rebus quibusdam aut dissensum extremum testentur, reperiri; unde et quædam medicamenti loco propinata egregiemembris vel visceribus quibusdam prodesse, quædam vero pessime officere deprehendan

tur.

suæ adeptum, fæcibus suis, vel corpori prima specie reddunt suspectam ? annon derelicto restituere et remiscere moliatur, diserte significant inesse rerum naturæ quasi priscum suum contubernalem im- quidpiam arcanius, divinius, ac excelsius, purum aspernatus, atque abominatus quam quod rudi hac methodo mechanirefugit; et vix difficili arte acmulta in- ces queat attingi? Saltem materiam didustria cogitur post multas prolatationes versi generis extare; corpora mixta ex et circulationes descendere, et corpus il- suis specie discrepantibus principiis conlud suum purificare. sistere, hoc est ex aqua, et spiritu aquam impregnante et coagulante; spiritus in corporibus singulis esse valde homogeneos; ideoque ignem non corpus persecando, atomosque spirituales ex materia corporis sua acie fabricando, spiritus separare; at solummodo aperiendo ostia, per quæ spiritus evadant, prout gladii acies exitum animæ præbet se in auras expiranti: dein ea corpora quibuscum nostri oculi versantur non nisi rerum cortices et operimenta esse; et nihil ad virtutes ipsarum conferre, imo istas potius impedire, diminuere, retundere et retardare. Et reliqua aliquam multa ex his consequuntur, quæ huic Hypothesi partim directe repugnare, partim ipsam transcendere videntur, et quiddam altius præ se ferre; quæ tamen particularius persequi et demonstrare non vacat: ex quibus inferri potest quod tutius atque consultius sit, potius experimentis fructiferis ac naturali historiæ diligenter incumbere, ex quibus multa effecta sat clare perspicere, et juxta eorum normam similia sperare atque dirigere licet (quod abunde ex usu humani generis erit), quam ex remotis præsumptionibus cum inani operæ dispendio, causas rerum fortassis inaccessas et sciri vetitas anxie perscrutari; atque interim pie credere ea sapientia divinam Majestatem hæc omnia condidisse, ut magis ea mirari, quam percipere possimus, ut inservirent usibus nostris, dum contemplandi vires superarent; ideoque demum ad causarum naturalium in puteo divinæ sapientiæ latentium comprehensionem nullum humani intellectus nisum aspirare posse, nisi si quam ipse, ex beneplacito suo, dignatus fuerit demisso cœlitus radio illustrare.

Quinto, Compertum habent, spiritus prædictos in mole angusta alterius materiæ longe uberiori copiæ immissos, ipsam totam in suæ speciei tincturam et qualitatem convertere, et sibi ex ea quasi novum corpus efformare: ita ut seminum ratio, virtus, natura hisce spiritibus congruere videatur, dum speciem suam propagant et multiplicent; et sane hæc basis esse videtur philosophicæ fidei, et huic fundamento mysterium lapidis inniti.

Sexto, Notant res omnes vi suæ artis inaquam ultimo reduci claram et insipidam, ipsum durissimum adamantem, arenam, vitrum, terramque originalem non excipiendo; seminibus nempe omnibus, ex quibus sapores, colores et similia profluunt, quæ prius inerant, per arcanum quendam carnificem confectis ac interemptis.

Septimo, Penes se reperiri menstrua quædam, quæ vocant, potestate corpora dissolvendi, atque intimius penetrandi, quam ignis noster longe potiori instracta; quorum ope rerum nudas essentias facile inspicere licet; per quæ rerum ipsæ vitæ ac spiritus intaminati nullo negotio eruantur: et quæ præterea noxia corrigendi, et pessime venenata reddendi innocua, imo salutaria, mirifica vi pollent. Annon hæc omnia, et multo plura, et impensius miranda, quæ philosophi isti se vidisse atque expertos esse persancte affirmant, Hypothesim Cartesii

Restat jam ultimo, philosophorum sententiis atque argumentis adductis, ea phænomena districte indicare, quibus per Hypothesim haud fiat satis: quod cum ex magna parte in præcedentibus obiter sit factum; nec liceat absque prolixitate aliqua hac parte pro rei dignitate defungi, non par est, ut patientiæ vestræ humanissimi auditores, ulterius aliquod moles

tiæ crearem. Quapropter concludo, Hy-isfacere eadem opera possem, qua simul pothesim Cartesianam de materia et motu et semel Jovis et Momi, Ulyssis et Therhaud satisfacere præcipuis naturæ phæno- sitæ, Democriti et Heracliti, partes age. menis. re; aut in eadem scena Catonis et Roscii personas sustinere. Facilis est, ô Hercules, bivii tui ingressus. In promp. to tuæ literæ anxios calles dignoscere, ô Pythagora; ænigmatis tui perplexitates, sphinx versutissime, solvendo sum; at

ORATIO MODERATORIA

IN AUSPICIIS TERMINI, APRIL. 30, 1651. quibus ego technis, quo artificio effectum

darem, ut per eundem spiritum, in eadem loquela, gravis pariter essem et lepi. dus, serius et facetus, dicaculus modesIn vestris aspectibus omni gratia floren- tusque, hoc est nimirum ut vestram omtissimis; in vestro vultu, vivam literarum nium laudem et benevolentiam promerevirtutisque effigiem referenti; in vestra rer? Hæc est ea difficultas quæ me cru indole ad optima quæque atque amplissi- ciat,haec quæ me vestræ omnium indignama comparata, dum præsentis seculi gau- tioni, dicteriis censurisque torquendum dia, et triumphos, spes, atque omina pos- propinabit. Si quid enim ego, quandocunterorum lætissima studiose contemplor, que sermones meos nostri officii et hujuserumpit e gestienti pectore, non dico in- ce institui rationes exegerint, honesti et vita, sed tamen præceps, et quodam qua- sobrii, bona scilicet mente, protulero ; ecsi impetu extorta, hodierna gratulatio. ce tot illi famelici jocorum chamæleontes, Scilicet, cum ubique alias terrarum lite- hujusce loci, hujusce aëris parasiti, sua ras oppressas, virtutem dejectam, trium- spe, sua præda, suo venatu multati, indig phantem barbariem, luxum atque igna- nanti stomacho, latrantibusque pulmoni. viam diffluentes, omnia tenebris, strepitu, bus! qua sunt pedum, cerebrique levitate, sordibusque oppleta, attonita diu mente hinc se continuo proripiunt, obtusissimi tacitaque perlustrassem; quamprimum moderatoris capiti quot imprecantes diras, ex isto squalore oculi in suum hoc ves- quot furiarum atrocissimas vindicias illi træ præsentiæ elysium emergentes tam meditantes. Revertentes autem si quos grati spectaculi avido se pastu reficerent, recta iter ad nos conficientes nacti fuesensi et linguam stuporis sui vinculis vix-rint, quantæ confestim bardos illos argudum liberatam, cujusdamque lasciviæ im-unt insaniæ qui proficiscantur audituri patientia correptam, præpropero conatu (utor eorum verbis)asinum rhetoricantem, in plurimam salutem vobis dicendam truncum loquentem, aut ipsum potius stuprosilientem. Salvere igitur vos jubeo, pidissimum moderatorem prolixe somni. academici, etiam atque etiam omnes. antem. Sin ex altera parte aliquid de Quæ salutatio prout e pectoris mei fundo severioris styli rigida gravitate relax et penetralibus, ex intimis præcordiis, e ando, operam quis dederit oratiuncu promptissimo affectu nata, atque effusa lam suam amœnioribus facetiarum condi. est; ita utinam nulla eam doloris mistura mentis temperare; ilico, quæ nostra est cum ob vestras omnium vices, tum ob fortuna,-ex ipso fonte leporum surgit meas suscepti aliqua ex parte corrum- amari aliquid-mirum ni in ridiculi hoperet, ipsamque adeo e sui authoris ar- minis caput mille imputationum calami dentissimis votis pariter cum ispo e ves- collimentur; ni tergum illud puerile intro conspectu retractaret; neque enim clementius vapulet; et ineptissimi huaut mihi ingratior necessitas, aut vobis meri tot nugarum, cavillorum, stoliditaimmanius infortunium obtigisse potue- tum, et universa illa levium quisquiliarum runt, quam quod iniquus nobis omnibus farragine degraventur. Ita me misere infestusque Apollo me vobis hodie con- ambiguum conspicitis, academici, inter scivit moderatorem, vos mihi auditores; serium et ridiculum, inter iram et jocum, ego sane (ut mei ineptitudinem ingenii, inter sacrum et saxum solicita distrac ut peritiæ inopiam, ut cæteros meos defec- tione hæsitantem. Ex hujusce anxietatis tus conticescam) ego, inquam, unicus ves- æquilibrio ut me expedirem, quum ad tris tot discrepantibus sententiis, tam dis- vestri judicii aram confugio, ad vestra pari genio, tam diversæ expectationi sat-provoco consilia, quam belle mihi consul

atur, quæso vos obnixe, ut animum ad- | formes cachinnos attollentium ritu pul vertatis. Nil aliud e vobis plurimi quam chræ vobis et decoræ videantur; non sales, facetias, festivitates; id est, si ipsæ gratissimæ Gratiæ præterquam rimentem rei scrutemini penitius, nugas, dentes arrideant, quo suo amplius merito scurrilitates, ineptias; perpauci rationes hic locus Musarum antrum, regnum Apol honestas, serias, solidas, austeras nimi- linis, domus literarum, templum virtutis, rum, sordidas torpidasque, sibi et huic veritatis asylum, aut vos horum numinum loco deberi vociferantur. Alius me su- longe amplissimorum ministri, myste, percilium strenue contrahere jubet, alter sacerdotes audiatis? quin potius novo explicare; hic tetricæ fronti ærumnosam numini Joco; numini inter tot Atas, nubem induere; ille exporrectæ sere- Pœnas, Parcas, Vejovesque jam tandem num. Est qui me malit esse hilarem, est annumerando, augustissimum hoc delu, etiam qui tristem; hic ad lasciviam hor- brum cum appositis sibi aris, hostiis, sta tatur, ille ad severitatem: ut videam cla- tuis, sacrificulisque consecrentur. Aris, rissime, vestris modo moribus et volunta- dixi, hostiis, statuis, sacrificulis? Ecce tibus obsequi velim, necesse esse, vel me quam sine ullo negotio hæc omnia (an puerum præstare, vel senem referre, vel vobis, sophistæ, architectantibus?) præplane ludere, vel disertissime insanire. sentia atque parata sunt! vestræ omnium Ita quum intelligam vos omnes erga me aures sanctissima sunt joci altaria; pro hodie esse animatos, quid mitius restat, molæ salsa sacrificio plerique astantium quam ut in vos indignabundus aciem sui medullas cerebelli, et fumigantis stringerem, et in hæc ingentia opprobria phantasiæ nidores certatim obtulere, liberæ orationi habenas effunderem ? Uniuscujusque vestrum huic in mente Eone tandem evaserint res nostræ, audi- Deo mille idola et simulachra eriguntur, tores lepidissimi, ut vestris etiam suffra- Sin requirantur sacerdotes, ecce pro sua giis hic ludus literarius in scenicam, hæ in jocum devotione procedunt in medium scholæ in theatrum, hæc subsellia in tot haud pauciores sexcentis tam sacrosancti tabernas vertantur; vos autem ipsi ex muneris candidati; in quibus tamen ego academicis in spectatores, nos omnes in nomen non profiteor meum. Quin potius mimos atque histriones transeamus? quin videor mihi non immerito indignari, si in ego protinus togæ huic renuncio, comi- hoc suo quondam imperio tam stramineo cum induor pallium; cucullo me exuo, numini fasces submittat regina scientiarecipio soccos. Huic ipsi pileo larvarum rum, mater artium, cœlestis philosophia; præstigias sufficio; pudet enim hujusce cœlestis, inquam, philosophia, nostri lux vultus, hujusce habitus, si me in hunc lo- ingenii, mentis ambrosia, dux et magistra cum importuna adegerit necessitas, non vitæ, medicina morum, animi paradisus, ad virtutem evehendam et propagandam; donum deorum longe optimum ; si ut huic non ad veritatem inquirendam et propug- ficto deo locus et successio præbeannandam; non ad vestras egregias laudes tur, ex hisce scholis quasi quodam ejecta meritissimis encomiis celebrandas, verum ostracismo exulabit divina veritas; vead agenda coram vobis ludicrorum pro- ritatem, dico, cœli filiam, rerum legem, pudia, ad theatralem lausum mercena- deorum autographum, supremum testem, rio ineptiarum dedecore emendicandum. proximum mentis affinem, imo ipsius inIllud si verum sit, quod fama loquitur, tellectus parentem, sobolem, conjugem, stomachos vestros solidi omnis cibi per- essentiam. Hoc nisi esset manifestum, tæsos, et dapium rhetoricarum nau seam si non ipsa res aperte pronunciaret, vix et salubrioris philosophiæ gravedinem ipse mihi etiam præfracte affirmanti fidem usque adeo invasiss, ut præter futilia acquirendo fuissem, apud homines eousquædam bellaria et putidissima nugarum que ingenuos aut hæc tam præclara pofercula palato vestro nihil sapiat; ne tuisse rejici, aut illa tam indigna, tam ipsa sapientia, nisi insipida, neque ver- absurda obtinere. Quæ, quæso, omnia itas, nisi jocis condita, neque ratio, nisi quid aliud sunt, quam tot spurii mentis ridiculo tincta; mala profecto sorte ego incestæ abortus, æstuantis ingenii spuma, vobis coquus sum datus, ad illum inan um purgantis sese intellectus excrementa, deliciarum apparatum neque ingenio fac- vagabundæ errores phantasiæ, pinguioris tus, neque studio institutus. Si vel ipsæ Minervæ sudores, insulsi sales, invenustæ serenissimæ Muse non alio quam de- veneres, rustica urbanitates, horridæ, VOL. III.

54

meliæ; quam dura et infesta de vobis judicia apud omnes excitetis? Videamini vobis audire, id quod res est, plerosque ita de vobis statuentes, macilenta oppor

barbaræque elegantiæ ? In quibus nihil sancti, nihil sani, nihil solidi, nihil rari; nihil, denique, in quo aut vis ingenii, aut vigor phantasiæ, aut subtilitas acuminis, aut fides memoriæ, aut laus industriæ tere esse ea ingenia, quæ tam inanibus eluceant, reperitur; imo ne ipsius quidem vescantur alimentis; conspurcatissimam aliquid inventionis; nisi hoc sit egregie indolem, quæ sordes istas scurrilitatum invenire, sedulo nempe obsoleta jocorum tam avide et oblectanter deglutiat; puscrinia excutere, sophisticorum actuum dendam esse illorum animorum scabiem, archiva recolere, sepultas excitare face- quos adeo infimæ stimuli voluptatis puntias, antiquatas interpolare, alio donatas gant titillentque; lubricum esse et inconvultu edere; saltem novas quasdam et stantem mentis habitum, quem leves adeo inauditas e tot communibus locis, e tam venti moveant et concutiant; hebetes, plene instructo promptuario colligere, e languidosque sensus, ad quos tam apertæ tam varia materia procudere, e tam dif- insulsitates sub ingenii sapore et colorifusis campis excerpere; e tot, demum, bus veniant abeantque. Illos, demum, catenarum nodis, lancium capulis, bacu- homines, vos, inquam, non optime esse lorum manubriis, ipsisque ollarum auri- moratos, quos ita perspicuum est a graculis, aliquas arripere jocandi ansas. vissimis hisce morum pestibus et certissiSin in hisce rebus quisquam plurimum mis pudoris corruptelis non abhorrere. levitatis et ineptiæ, stultitiæ et vecordiæ, Innocentes jocos, tempestivos sales, libflagitii, obscœnitatis, injuriæ, et ipsius erales facetias (ita me Musæ omnes et (proh dolor) impietatis desideraverit, gratiæ ament) nemo est usquam qui me nimium (heu nimium) harum fæcium sincerius diligat; nemo qui tetricam ildeprehendet; etiam et expertus mirabi- lam et inanem plerumque austeritatem tur fuisse usquam aliquos, in hoc olim vehementius detestetur. Erat festivitagravissimo castissimoque Musarum hos- tuin qualecunque genus, quod neque inpitio,, nugarum institores, talem audentes fra suam majestatem reges gloriosissimi, et gestu et lingua profiteri immodestiam, neque citra suam dignitatem consules qualem vix, aut ne vix publicorum mo- eminentissimi, neque contra suam gravirionum projecta licentia, neque scurra- tatem sapientes cordatissimi sunt arbitrarum de trivio effrænis protervia, neque ti: exempla Philippi, regis fortissimi ipsa Cynicorum perfricta impudentia præ simul et lepidissimi; Cæsaris illius Ocse tulissent; qualemque non dico severior tavii, augustissimi non minus jocatoris aliquis Aristarchus, sed vel ipse Momus, quam bellatoris; elegantiam Scipionum horum licet non longissime absimilis, suo decantatissimam; et consularis scurræ confixisset obelisco. Certe quis hisce M. Tullii tres facetiarum libros. Tot ferat audire in locis tantam verborum deinde Socrates, Diogenes, Zenones, turpitudinem, quantum stupendum fuerit Democritosque sua seria his ludis vertenaut castam mentem concipere, aut pudens os proferre, aut honestas aures aliquo gratulationis testimonio excipere potuisse? Quis non commotior sustinuerit aspicere eos viros, quos absque sollenni quadam reverentia cogitari non debere ipsa virtus judicaverit, vobis non quidem frementibus, verum ridentibus etiam, ac applaudentibus, totis conviciorum plaustris oneratos, immanisque petulantiæ spiculis impetitos? Etiam nos quam hic virtutem non temeratam, quam innocentiam illæsam, quem pudorem non explosum, quam sacrarum rerum majestatem illibatam quorundam facinore, omnium favore, vidimus et audivimus ? Cogitate, juvenes, serio, et despicite, quam graves ex errore isto vos maneant contu

tes quid attinet commemorare? Res ipsa loquatur. Ecqua sit a strictioris disciplinæ, cui nos potissimum incumbimus, molestiis suavior respiratio? ecqua ab hujusce pulveris intensissimis sudoribus relaxatio utilior? ecquid a literario labore otium honestius? an aliud quippiam condimenti austerius pabulum philosophicum jucundius temperet, quam moderata festivitatum tinctura, quam honesta leporum amoenitas? Hæc nempe languentes spiritus reparat et recolligit, hæc tristes solvit affectus, hæc ab immodica animum attentione avertit; de satietate reficit, de fatigatione renovat; adimit languores, vires redintegrat: exitum, denique, hæc optatum superfluis phantasiæ fumis subministrat, quibus si non libera

tuos.

exitio addicti, isto modo academiæ funera curemus, ne minime alii nostram misericordia calamitatem prosequantur, dum nostris ipsi instantibus fatis Sardonio hoc risu quasi gratulari videamur.

concedatur expiratio, redeunt in sese, et Illa ex orationibus demantur, nihil in spissum obstipati coagulum sua ani- placet: non dignitas, non concinnitas, mum densissima ubertate obstruunt suffo- non gravitas, non elegantia, nec pondus, cantque, ut dum induere gravitatem nec ornamentum; neque nervi, neque quandam et mœstitiam juvenes videamur, aculei, neque robur deinde, neque pulbiliosa extemplo quadam insania impru- chritudo. Non delicatos nares vel fragdentes implicemur. Istos vapores fes- rantissimi rhetorica flosculi; non palativitas discutit, recludit meatus, exhila- tum mellitissimæ verborum illecebræ ; rat spiritus, animum laxat et distendit, nec oculos lumina ulla, nec pigmenta, ut jam mobilior alacriorque, sibique neque lenocinia oblectarunt; ipsæ figuræ non impar suis ipse officiis defungatur. deformes erant; ipsa argumenta argueEnimvero tumidum illud supercilium, bantur, ipsæ rationes obbrutuerunt, omcompositos ad ærumnas vultus, Clean- nia præter unicum jocum rejecta, præter theam faciem morti concolorem, verba unicum illum petulantem Cupidinem, qui affectatam quandam gravitatem et fastuo- vestra omnium corda animosque tyrannisam prudentiam ostentantia, tragicos ges- co aliquo telo fixisse, vulnerasse, domuistus Erynnias potius quam Musas, Eu- se videbatur. Ab indecora hac effuse menides quam Gratias, Rhadamanthum ineptiendi libidine illud saltem vos coëraliquem quam Apollinem addecentes, et ceat, quod minime sint in illo ridendi lonostra ætas et hujusce loci genius repudi- co res nostræ constitutæ. Et nostris susant. Vivimus nos non in stoa, sed in aca-picionibus, et plerisque aliorum calculis demia; non in Areopago, sed in Lycao; invita nobis ora nulla adhuc senectus corrugavit, ut urbicos potius patruos quam juvenes academicos sapiamus. Utamini igitur, si cui vestrum allubescat, per me jocis castis quidem illis, modestis ac innocentibus, reliqui modo injurii, obscœni, sacrilegi, quo digni sunt, eant ad corvos. Estis tamen monendi, ut cætera facetiis vestris loco, tempori, personis congrua adessent, modum quoque esse adhibendum: quem sane hactenus defuisse, testetur illa, quæ mentes vestras occupavit immodica nescio quæ voluptatis titillatio. Intra nullos sese terminos continebat hy-sima) solatium faciant, unanimi industria dropicus ridendi appetitus. Ad hunc locum frequentes confluxistis, an discendi. an audiendi, an proficiendi, imo vero sola hinc ridendi, illinc jocandi gratia? Quasi non alibi quam hic suain celebraret aulam ipsa stultitia, suas hic ageret nundinas, et universale nugarum emporium; scommata, convitia, barbarismos bibula aure sorbetis, mox evomitis rursus omnia probe in auriculis concocta, et sua plausus bene aucta Echo, quasi æra Dodonæa resonatis. Nihil est ab omni adeo levitate abludens aut sejunctum, quod vos statim, quæ vestra est alchymia, in risus et jocos non commutetis. Risit Zeuxis anum a se pictam; risit Chrysippus asinum ficis vescentem; uterque ridendo obiere. Vos etiam quotidie, omnium horarum homines, inspicere licet, anilia quædam deliramenta et ficu non digna asinos edentes, tantum non ridendo emor

Et jam vestra mihi vicissim, auditores humanissimi, opus est indulgentia, ne forte minus arrideat vobis hæc mea prolixa declamatio potius, quam oratio. Quin redeamus pariter in gratiam, inque illa, quæ ad nostrum omnium decus promovendum, ad illustrandam academiæ gloriam, ad eluendas præsentis infamiæ maculas, ad rei literariæ (heu jam afflictis

contendamus. Solenni vos obtestor desiderio, academici, virtutem imprimis et modestiam, integritatem vitæ, morum comitatem, animi linguæque temperantiam et castitatem amplecti, prosequi, venerari. Erigite vestros de hodierno torpore vivaces animos; turpissimum illum desidiæ somnum et veternum excutite. Peculiarem horum temporum ignaviam corruptricem morum, decoctricem ingenii, nutricem et lacunam vitiorum, magni cujusque et egregii solam pene et certissimam hostem, procul in suas regiones facessere jubeatis. Quin omnibus diligentiæ nervis, forti animo, fervido conatu, invictis studiis, sudoribus et vigiliis obite literas nobiles, eximias, immortales, mentis vestræ vitæque castissimas [delicias, suavissimas epulas, ditissimum thesaurum, tutissimum præsidium, pulcherrimum ornamentum. Ament