[sarpta vinea putata, i.] e. pura [facta—] inde etiam [sarmenta script]ores dici pu[tant; sarpere enim a]ntiqui pro pur[gare dicebant]." The sentence in the fragment probably ended with vindicare jus esto.

Fr. 1 (VIII. 1). Varro, L. L. V. § 22, p. 9: "Ambitus est quod circumeundo teritur, nam ambitus circumitus, ab eoque XII. Tabularum interpretes ambitum parietis circumitum esse describunt." Volusius Mæcianus, apud Gronov. de Sestertio, p. 398 : "Sestertius duos asses et semissem. Lex etiam XII. Tabularum argumento est, in qua duo pedes et semis sestertius pes vocatur." Festus, p. 16 (cf. p. 5): "Ambitus proprie dicitur inter vicinorum ædificia locus duorum pedum et semipedis ad circumeundi facultatem relictus." The law itself, therefore, probably ran thus: inter vicinorum ædificia ambitus parietum sestertius pes esto.

Fr. 2 (VIII. 3). Gaius (lib. IV. ad Leg. xi. Tab. L. fin. D. finium regundorum) refers to a law of Solon, which he quotes in Greek, and describes as in some measure the type of the corresponding law of the XII. Tables, which regulates digging, fencing, and building near the borders of a piece of ground.

HEREDIUM

Fr. 3 (VIII. 6): HORTUS·TUGURIUM . (Plin. H. N. XIX. 4, §1: "In XII. Tab. leg. nostrar. nusquam nominatur villa; semper in significatione ea hortus, in horti vero heredium." Festus, p. 355: "[Tugu-]ria a tecto appellantur [domicilia rusticorum] sordida quo nomine [Messalla in explana]tione XII. ait etiam . . . . significari”). significari"). Properly speaking, the vicus (signifying "several houses joined together”) included the villa (= vicula, Döderl. Syn. u. Et. III. 5), which was the residence of the proprietor, and the adjoining tuguria, in which the coloni partiarii lived. All persons living in the same vicus were called vicini; and the first fragment in this table refers to the ambitus between the houses of those who lived on the same estate. The pasture-land left common to the vicini was called compascuus ager (Festus, p. 40). It is not improbable that the words compescere and impescere occurred in the XII. Tables. See, however, Dirksen, p. 534. Ager is defined as: "locus qui sine villa est" (Ulpian, L. 27. Pr. D. de V. S.). able passage in Festus (p. 371), the vicus is in its opposition to the villa or prædium.

But in a remarksimilarly described The passage is as

follows (see Müller, Suppl. Ann. p. 413): "Vici appellari incipiunt ab agris, [et sunt eorum hominum,] qui ibi villas non habent, ut Marsi aut Peligni, sed ex vicis partim habent rempublicam, [ubi] et jus dicitur, partim nihil eorum, et tamen ibi nundinæ aguntur negotii gerendi causa, et magistri vici, item magistri pagi, [in iis] quotannis fiunt. Altero, cum id genus officiorum [significatur], quæ continentia sunt in oppidis, quæve itineribus regionibusve distributa inter se distant, nominibusque dissimilibus discriminis causa sunt dispartita. Tertio, cum id genus ædificiorum definitur, quæ in oppido prive, id est in suo quisque loco proprio ita ædificat, ut in eo ædificio pervium sit, quo itinere habitatores ad suam quisque habitationem habeat accessum: qui non dicuntur vicani, sicut ii, qui aut in oppidi vicis, aut ii, qui in agris sunt, vicani appellantur." Festus here describes (1) the vicus rusticus, (2) a street in a town, as the vicus Cyprius, and (3) a particular kind of insulated house (insula) in the city.

Fr. 4 and 5 (VIII. 4, 5). Cicero de Legg. I. c. 21: "Usucapionem XII. Tabulæ intra quinque pedes esse noluerunt." Non. Marcell. de Propr. Serm. c. 5, § 34, quotes, as the words of the law: SI JURgant. "Si jurgant, inquit. Benevolorum concertatio non lis, ut inimicorum, sed jurgium dicitur." supposes the law to have been: si vicini inter se jurgassint, intra v. pedes usucapio ne esto.

Ursinus

Fr. 6 (VIII. 10). L. 8. D. de Servit. Præd. Rustic. : “Viæ latitudo ex lege XII. Tab. in porrectum octo pedes habet; in anfractum, id est, ubi flexum est, sedecim." Varro, L. L. VII. § 15, p. 124: "Anfractum est flexum, ab origine duplici dictum, ab ambitu et frangendo; ab eo leges jubent, in directo pedum VIII. esse, in anfracto XVI., id est in flexu."

Fr. 7 (VIII. 11). Cicero pro Cacina, c. 19: "Si via sit immunita, jubet (lex), qua velit agere jumentum." Cf. Festus, p. 21, s. v. Amsegetes. Müller and Huschke express their surprise that Dirksen and other learned jurists should have overlooked the passage in Festus, which contains the best materials for the restoration of this law. Festus (s. v. Viæ, p. 371) says: "Viæ sunt et publicæ, per [quas ire, agere, veher]e omnibus licet: privatæ quibus [vehiculum immittere non licet] præter eorum, quorum sunt privatæ. [In XII. est: AMSEGETES] VIAS MUNIUNTO, DONICUM LAPIDES ESCUNT: [NI MUNIERINT,] QUA Volet JUMENTA AGITO." See Müller, Suppl. Annot. p. 414.

Fr. 8 (VIII. 9). L. 5. D. ne quid in l. publ. Paulus, Lib. XVI. ad Sabinum: "Si per publicum locum rivus aquæductus privato nocebit, erit actio privato ex lege XII. Tab. ut noxæ domino caveatur." L. 21. D. de Statuliber. Pompon. L. VII. ex Plautio: SI. AQUA. PLUVIA. NOCET.

Fr. 9 (VIII. 7). L. 1, § 8. D. de Arboribus cædend. Ulp. L. LXXI. ad Edict.: "Lex xII. Tab. efficere voluit, ut xv. pedes altius rami arboris circumcidantur." From which, and Festus, p. 348, it is proposed to restore the law: si arbor in vicini agrum impendet, altius a terra pedes xv. sublucator.

Fr. 10 (VIII. 8). Plin. H. N. XVI. c. 5: "Cautum est præterea lege XII. Tab., ut glandem in alienum fundum procidentem liceret colligere." The English law makes a similar provision respecting rabbit-burrows.

Fr. 11 (VI. 4). § 1, 41, I. de Rer. Divis.: "Venditæ vero res et traditæ non aliter emptori adquiruntur, quam si is venditori pretium solverit, vel alio modo satisfecerit, veluti expromissore, aut pignore dato. Quod cavetur quidem et lege XII. Tab., tamen recte dicitur et jure gentium, i. e. jure naturali, effici.”

Fr. 12 (VI. 3). Ulpian, Fr. tit. 2, § 4: "Sub hac conditione liber esse jussus, si decem millia heredi dederit, etsi ab herede abalienatus sit, emptori dando pecuniam, ad libertatem perveniet: idque lex XII. Tab. jubet." Cf. Fest. s. v. Statuliber, p. 314.

§ 14. Tab. VIII.

Fr. 1 (VIII. 8). Cic. de Republ. IV. 10: "Nostræ XII. Tabulæ, quum perpaucas res capite sanxissent, in his hanc quoque sanciendam putaverunt: si quis occentavisset, sive carmen condidisset, quod infamiam faceret flagitiumve alteri.” Festus, p. 181: "Occentassint antiqui dicebant quod nunc convitium fecerint dicimus, quod id clare, et cum quodam canore fit, ut procul exaudiri possit. Quod turpe habetur, quia non sine causa fieri putatur. Inde cantilenam dici querellam, non cantus jucunditatem puto." Plautus, Curcul. I. 2, 57; Horat. II. Serm. 1, 80; II. Epist. 1, 152. Gothofredus would restore the law thus: si quis pipulo (= ploratu, Fest. p. 253; cf. p. 212, s. v. pipatio) occentassit, carmenve condidisset, &c. fuste ferito. Fr. 2 (VII. 9): SI MEMBRUM. RUPIT. NI. CUM. EO . PACIT, Permittit lex (Fest. p. 363: parem

TALIO ESTO.

66

Aul. Gell. XX. 1; Gaius, Inst. III. § 223).

vindictam."

Fr. 3 (VII. 10). Gaius, Inst. III. § 223: "Propter os vero fractum aut conlisum ccc. assium pœna erat (ex lege XII. Tab.), velut si libero os fractum erat; at si servo, CL." Cf. Aul. Gell. xx. 1.

INJURIAM. FAXIT

ALTERI, VIGINTI.

=

Fr. 4 (VII. 7): SI QUINQUE ABRIS POENAE SUNTO. (Aul. Gell. XX. 1; cf. Gaius, Inst. III. § 223). Fest. p. 371: “Viginti quinque pœnas in XII. significat viginti quinque asses." Here pœnas poinas is the old form of the genitive singular and nominative plural. Fr. 5 (VII. 2): RUPITIAS. [QUI. FAXIT]. SARCITO. (Fest. s. vv. pp. 265, 322) i. e. qui damnum dederit præstato.

Fr. 6 (VII. 5). L. 1, pr. D. si Quadrup. Paup. fec. dic. Ulp. XVIII. ad Edict.: "Si quadrupes pauperiem fecisse dicetur, actio ex lege XII. Tab. descendit; quæ lex voluit aut dari id quod nocuit, id est, id animal, quod noxiam commisit, aut æstimationem noxia offerre."

Fr. 7 (VII. 5). L. 14, § 3. D. de Præscr. Verb.: "Si glans ex arbore tua in meum fundum cadat, eamque ego immisso pecore depascam, Aristo scribit non sibi occurrere legitimam actionem, qua experiri possim, nam neque ex lege xII. Tab. de pastu pecoris, quia non in tuo pascitur, neque de pauperie neque de damni injuriæ agi posse" (cf. Tab. VII. Fr. 10).

Fr. 8 (VII. 3): QUI. FRUGES EXCANTASSIT. (Plin. H. N. XXVIII. c. 2). NEVE. ALIENAM. SEGETEM. PELLEXERIS. (Serv. ad Virg. Ecl. VIII. 99). Cf. Seneca, Nat. Quæst. IV. 7, &c.

Fr. 9 (VII. 4). Plin. H. N. XVIII. c. 3: "Frugem quidem aratro quæsitam furtim noctu pavisse ac secuisse, puberi XII. Tabulis capitale erat, suspensumque Cereri necari jubebant; gravius quam in homicidio convictum : impubem prætoris arbitratu verberari, noxiamque duplione decerni."

Fr. 10 (VII. 6). L. 9. D. de Incend. Ruina Naufr. Gaius, IV. ad XII. Tab.: "Qui ædes acervumve frumenti juxta domum positum combusserit, vinctus verberatus igni necari jubetur, si modo sciens prudensque id commiserit: si vero casu, id est, negligentia, aut noxiam sarcire jubetur, aut si minus idoneus sit, levius castigatur: appellatione autem ædium omnes species ædificii continentur."

Fr. 11 (II. 11). Plin. H. N. XVII. 1: "Fuit et arborum cura legibus priscis; cautumque est XII. Tabulis, ut qui injuria cecidisset alienas, lueret in singulas æris xxv."

Fr. 12 (II. 4): SI NOX. FURTUM . FACTUM SIT, SI . . CAESUS. ESTO. (Macrob. Saturn. I. c. 4). Here nox = noctu; Aul. Gell. VIII. c. 1.

IM. OCCISIT, JURE •

Fr. 13 (II. 8). L. 54, § 2. D. de furt. Gaius, Lib. XIII. ad Edict. Provinc.: "Furem interdiu deprehensum non aliter occidere lex XII. Tab. permisit, quam si telo se defendat.”

Fr. 14 (II. 5-7). Aul. Gell. XI. c. 18: "Ex ceteris autem manifestis furibus liberos verberari addicique jusserunt (decemviri) ei, cui factum furtum esset, si modo id luci fecissent, neque se telo defendissent: servos item furti manifesti prensos verberibus affici et e saxo præcipitari; sed pueros impuberes prætoris arbitratu verberari voluerunt, noxamque ab his factam sarciri." Cf. Gaius, III. § 189. For the last part, cf. Fr. 9.

Fr. 15 (II. 9). Gaius, Inst. III. § 191, 192: "Concepti et oblati (furti) pœna ex lege XII. Tab. tripli est,-præcipit (lex) ut qui quærere velit, nudus quærat linteo cinctus, lancem habens; qui si quid invenerit, jubet id lex furtum manifestum esse." Aul. Gell. XI. 18, XVI. 10.

Cf.

Fr. 16 (II. 10): SI. ADORAT. FURTO. QUOD. NEC. MANIFESTUM. ESCIT. (Fest. p. 162. Gaius, Inst. III. § 190: "Nec manifesti furti per leg. xII. Tab. dupli irrogatur"). For the use of adoro, see Fest. p. 19: "Adorare apud antiquos significabat agere, unde et legati oratores dicuntur, quia mandata populi agunt:" add, Fest. s. v. oratores, p. 182; Varro, L. L. VI. $ 76, VII. § 41, &c.

Fr. 17 (II. 13). Gaius, Inst. II. § 45: "Furtivam (rem) lex XII. Tab. usucapi prohibet." Fr. 18 (III. 2). Cato, R. R. proœm.: "Majores nostri sic habuerunt, itaque in legibus posuerunt, furem dupli damnari, fœneratorem quadrupli." Tacit. Annal. VI. 16: "Nam primo XII. Tabulis sanctum, ne quis unciario fœnere amplius exerceret." See Niebuhr, H. R. III. 50, sqq., who has proved that the fœnus unciarium was of the principal, i. e. 81 per cent for the old year of ten months, and therefore 10 per cent for the civil year.

Fr. 19 (III. 1). Paulus, Rec. Sent. II. tit. 12, § 11: “Ex causa depositi lege XII. Tab. in duplum actio datur.”

Fr. 20 (VII. 16). L. I. § 2. D. de suspect. Tutoribus: "Sciendum est suspecti crimen e lege XII. Tab. descendere." L. 55, § 1. D. de Admin. et Peric. Tutor.: "Sed si ipsi tutores