tionem. Nam in secunda Tabula secunda lege in qua scriptum est si quid horum fuat unum judici arbitrove reove, eo die diffensus esto, hic uterque, actor reusque, in judicio rei vocantur, itemque accusator de via citur more vetere et consuetudine antiqua.” Ulpian. L. LXXIV. ad Edict.: "Si quis judicio se sisti promiserit, et valetudine vel tempestate vel vi fluminis prohibitus se sistere non possit, exceptione adjuvatur; nec immerito: cum enim in tali permissione præsentia opus sit, quemadmodum potuit se sistere qui adversa valetudine impeditus est? Et ideo etiam Lex XII. Tab.: si judex vel alteruter ex litigatoribus morbo sontico impediatur, jubet diem judicii esse diffensum." I have restored diffensus both in Festus and Ulpian on the authority of Müller, who has shown (Suppl. Annot. ad Fest. p. 401) that fendo must have been anciently a synonym of ferio and trudo, and consequently that diffensus esto = differatur.

Fr. 3 (II. 3): cUI. TESTIMONIUM. DEFUERIT,. IS. TERTIIS DIEBUS OB · PORTUM. OBVAGULATUM . ITO. (Fest. p. 233: “Portum in XII. pro domo positum omnes fere consentiunt: si," &c. Id. p. 375: "Vagulatio in lege x11. [Tab.] significat quæstionem cum convicio: si," &c.).

Fr. 4 (II. 12). "Nam et de furto pacisci lex permittit" (L. 7. § 14. D. de Pactis, Ulp. IV. ad Edictum).

§ 9. Tab. III.

Fr. 1 (III. 4): AERIS CONFESSI REBUSQUE JURE. JUDICATIS. TRIGINTA. DIES. JUSTI. SUNTO. (Aul. Gell. XX. c. 1: "Eosque dies Decemviri justos appellaverunt, velut quoddam justitium, id est juris inter eos quasi interstitionem quandam et cessationem, quibus diebus nihil cum his agi jure posset." XV. c. 13; cf. Gaius, Inst. III. § 78, &c.).

INJECTIO. ESTO; .

Fr. 2 (III. 5): post. Deinde. MANUS IN. JUS. DUCITO. (Aul. Gell. XX. c. 1; cf. Gaius, Inst. IV. § 21).

Fr. 3 (III. 6): NI. JUDICATUM. FACIT (1. faxsit), . aut. QUIPS. ENDO. EM. JURE. VINDICIT,. SECUM. DUCITO; . VINCITO, . AUT. NERVO. Aut. compedibus,. quinDECIM. PONDO . NE •

MAJORE, . AUT. SI. VOLET. MINORE. VINCITO. (Aul. Gell. XX. c. 1). We should perhaps read faxsit for facit on account of vindicit, for which see Müller, Suppl. Ann. ad Fest. p. 393. For the form quips see Gronovius ad Gell. l.; the proper read

ing is ques; see below, § 23. For the meaning of nervus here, comp. Fest. s. v. p. 765.

Fr. 4 (III. 7): SI. VOLET, . SUO. VIVITO ; . NI. SUO . VIVIT,. QUI EM. VINCTUM. HABEBIT, . LIBRAS. FARRIS ENDO. DIES.

DATO;. SI . VOLET PLUS. DATO. (Aul. Gell. XX. c. 1; and for the meaning of vivere compare L. 234, § 2. D. de Verb. Sign. ; Gaius, L. II. ad Leg. xII. Tab.; Donat. ad Terent. Phorm. II. 1, 20). The student will observe that endo dies = indies.

Fr. 5 (III. 8). Aul. Gell. N. A. XX. 1: "Erat autem jus interea paciscendi ; ac nisi pacti forent, habebantur in vinculis, dies LX.; inter eos dies trinis nundinis continuis ad Prætorem in comitium producebantur, quantæque pecuniæ judicati essent prædicabatur." From which Ursinus conjectures: Endoderatim [rather interatim. Festus, p. 111] pacio estod. Nei cum eo pacit, LX. dies vinctom habetod. In ieis diebus tertieis nondineis continueis indu comitium endo joure im procitato, quanteique stlis astumata siet prædicato.

Fr. 6 (III. 9). Aul. Gell. XX. 1: "Tertiis autem nundinis capite pœnas dabant, aut trans Tiberim peregre venum ibantsi plures forent, quibus reus esset judicatus, secare si vellent atque partiri corpus addicti sibi hominis permiserunt verba ipsa Legis dicam :-TERTIIS, inquit, NUNDINIS PARTIS SECANTO, SI PLUS MINUSVE SECUERUNT, SE FRAUDE ESTO." Cf. Quinctil. Inst. Or. III. c. 6; Tertullian. Apol. c. 4. The student will remark that we have here se for sine, as in the compounds se-dulo (= sine dolo), se-paro, se-cludo, se-motus, se-gregatus, &c. (See Festus, p. 336). Sesed is an ablative form which in later Latin appears only in composition; sine accords in form with the Sanscrit instrumental, and was used as a preposition to the latest period of the language. Accordingly these two forms may be compared with the Greek ka and Karά; the former being used only as the particle of apodosis or in composition (as káπеTOν Pind. O. VIII. 38), while the latter retains to the end its regular prepositional functions.

Fr. 7 (III. 3): ADVERSUS. HOSTEM. AETERNA. AUCTORITAS. (Cic. de Off. I. c. 12).

Fr. 1 (IV. 1).

§ 10. Tab. IV.

Cic. de Legg. III. c. 8: "Deinde quum [Trib. pot. ortus] esset cito legatus [leto datus, Orelli], tam

quam ex xi. Tabulis insignis ad deformitatem puer." From whence we infer that the XII. Tables authorised the exposure of deformed children,

Fr. 2 (IV. 2). From the statement of Dionysius (II. 26, 27), that the decemvirs in their fourth Table continued the jus vendendorum liberorum established in the time of the kings, Ursinus imagines some such passage as this: PATREI. ENDO.

FIDIO. VITAE. NECISQUE. POTESTAS

ESTOD, TERQUE. IN.

.

VENOM. DARIER JOUS. ESTOD; to which he appends the next fragment.

Fr. 3 (IV. 3): SI

(Ulpian, Fr. Tit. X. § 1;

Fr. 4 (IV. 4). Aul. Gell. III. 16: ..." Quoniam Decemviri in decem mensibus gigni hominem, non in undecimo scripsissent;" whence Gothofredus would restore: si qui ei in x. mensibus proximis postumus natus escit, justus esto.

§ 11. Tab. V.

Fr. 1. Gaius, Inst. I. § 145: "Loquimur autem exceptis Virginibus Vestalibus, quas etiam veteres in honorem sacerdotii liberas esse voluerunt; itaque etiam lege XII. Tabularum cautum est." Cf. Plutarch, Vit. Num. c. 10.

Fr. 2. Id. II. § 47: "(Item olim) mulieris quæ in agnatorum tutela erat, res mancipi usucapi non poterant, præterquam si ab ipso tutore (auctore) traditæ essent: id ita lege xii. Tabularum cautum erat.”

Fr. 3 (V. 1): [PATERFAMILIAS]. UTI. LEGASSIT. SUPER.
ESTO. (Ulpian,

PECUNIA. TUTELAVE SUAE

ITA
REI,

JUS.

Fr. Tit. XI. § 14; Gaius, Inst. II. § 224; Cic. de Invent. Rhet. II. c. 50; Novell. Justin. XXII. c. 2, &c.).

Fr. 4 (V. 2): SI. INTESTATO. MORITUR. CUI. SUUS. HERES. NEC. SIT,. ADGNATUS. PROXIMUS. FAMILIAM. HABETO. (Ulpian, Fr. Tit. XXVI. § 1; cf. Gaius, Inst. III. § 9, &c.).

Fr. 5 (V. 3): SI ADGNATUS. NEC. ESCIT, GENTILIS. FAMILIAM. NANXITOR. (Collatio Legg. Mosaic. et Rom. Tit. XVI. § 4; cf. Gaius, Inst. III. § 17). I have written nanxitor for nancitor on the authority of Müller, ad Fest. p. 166: "nanxitor in XII., nactus erit, præhenderit ;" where he remarks: "nancitor quomodo futurum exactum esse possit, non intelligo, nisi correcta

una littera. Ab antiquo verbo nancio fut. ex. fit nanxo, sicut a capio capso; idque translatum in pass. form. efficit nanxitur vel nanxitor, ut a turbasso fit turbassitur."

Fr. 6 (V. 7). Gaius, Inst. I. § 155: "Quibus testamento quidem tutor datus non sit, iis ex lege XII. agnati sunt tutores; qui vocantur legitimi." Cf. § 157, where he says that this applied to women also.

Fr. 7 (V. 8): SI FURIOSUS. AUT. PRODIGUS. ESCIT, AST. EI. CUSTOS NEC. ESCIT, ADGNATORUM. GENTILIUMQUE . IN EO. PEQVUNIAQUE, EJUS. POTESTAS. ESTO. (Cicer. de Invent. Rhet. II. c. 50, gives the bulk of this passage; aut prodigus is inserted on the authority of Ulpian, § 3, i. de Curationibus ; and ast ei custos nec escit is derived from Festus, p. 162: “Nec conjunctionem grammatici fere dicunt esse disjunctivan, ut nec legit nec scribit, cum si diligentius inspiciatur, ut fecit Sinnius Capito, intelligi possit eam positam esse ab antiquis pro non, ut et in XII. est: ast ei custos nec escit"). For nec see above, Ch. III. § 9, and below, Ch. VII. § 5.

Fr. 8 (V. 4). Ulpian, Frag. Tit. XXIX. § 1; L. 195, §1. D. de Verb. Sign.: "Civis Romani liberti hereditatem lex XII. Tab. patrono defert, si intestato sine suo herede libertus decesseritLex: EX EA FAMILIA, inquit, IN EAM FAMILIAM." Gothofredus proposes the following restoration of the law: si libertus intestato moritur cui suus heres nec escit, ast patronus patronive liberi escint, ex ea familia in eam familiam proximo pecunia adduitor.

Fr. 9 (V. 5) and 10 (V. 6). From the numerous passages which refer the law de ercti-ciscunda (as the word must have been originally written) familia to the XII. Tables (see Hugo, Gesch. d. Röm. R. I. p. 229), we may perhaps suppose the law to have been si heredes partem quisque suam habere malint, familiæ ercti-ciscundæ tris arbitros sumunto.

§ 12. Tab. VI.

Fr. 1 (VI. 1): CUM • NEXUM. FACIET MANCIPIUMQUE, . UTI. LINGUA NUNCUPASSIT, . ITA. JUS. ESTO. (Festus, p. 173; Cic. de Off. III. 16, de Orator. i. 57). Nuncupare = nominare: Festus, l. 1.; Varro, L. L. VI. § 60, p. 95, Müller.

Fr. 2 (VI. 2). Cic. de Offic. III. 16: "Nam cum ex XII. Tabulis satis esset ea præstari quæ essent lingua nuncupata,

quæ qui infitiatus esset dupli pœnam subiret; a jureconsultis etiam reticentiæ pœna est constituta."

Fr. 3 (VI. 5). Cic. Topic. c. 4: "Quod in re pari valet, valeat in hac, quæ par est; ut: Quoniam usus auctoritas fundi biennium est, sit etiam ædium: at in lege ædes non appellantur, et sunt ceterarum rerum omnium, quarum annuus est usus.' Cf. Cic. pro Cacina, c. 19; Gaius, Instit. II. § 42; and Boethius ad Top. 1. c. p. 509, Orelli.

Fr. 4 (VI. 6). Gaius, Inst. I. § 111: "Usu in manum conveniebat, quæ anno continuo nupta perseverabat :-itaque lege XII. Tab. cautum [erat], si qua nollet eo modo in manum mariti conve[nire, ut quotan]nis trinoctio abesset, atque [ita usum] cujusque anni interrumperet." Cf. Aul. Gell. III. 2; Macrob. Saturn. I. 3.

Fr. 5 (VI. 7): SI. QUI. IN. JURE. MANUM. CONSERUNT . (Aul. Gell. XX. c. 10).

Fr. 6 (VI. 8). From Liv. III. 44, Dionys. Hal. XI. c. 30, &c., we may infer a law: prætor secundum libertatem vindicias dato.

E

Fr. 7 (VI. 9): TIGNUM. JUNCTUM. AEDIBUS. VINEAEVE, CONCAPITE, NE. SOLVITO. (Fest. p. 364). A great number of emendations of this passage have been proposed. The reading which I have adopted is the same as Müller's, except that I prefer concapite to his concape: compare procapis = progenies, "quæ ab uno capite procedit" (Fest. p. 225). In the same way as we have capes, capitis m. = miles; caput, capitis n. = vertex; so we have concapis, concapitis f. = continua capitum junctura (comp. Madvig, Beilage zu seiner Latein. Sprachl. p. 33).

Fr. 8 (VI. 10). L. 1. pr. D. de tigno juncto, Ulpian, L. XXXVII. ad Edictum: "Quod providenter lex [XII. Tab.] effecit, ne vel ædificia sub hoc prætextu diruantur, vel vinearum cultura turbetur; sed in eum qui convictus est junxisse, in duplum dat actionem." Where tignum is defined as signifying in the XII. Tables: omnis materia ex qua ædificium constet, vineæque necessaria.

Fr. 9 (VI. 11): QUANDOQUE. SARPTA, DONEC DEMPTA. ERUNT. (Fest. p. 384). The word sarpta (which Müller understands of the ipsa sarpta, i. e. sarmenta putata) is explained by Festus, 1.1. "sarpiuntur vineæ, i. e. putantur," &c. p. 322: