250 Sed picis in morem ad digitos lentescit habendo. 255 Quæque levis. Promtum est oculis prædiscere nigram, Et quis cui color. At sceleratum exquirere frigus itd.. Difficile est : piceæ tantum taxique nocentes te. I` your ices. His animadversis, terram multò antè memento 260 Excoquere, et magnos scrobibus concidere montis, Quam lætum infodias vitis genus; optuma putri capiatur manu. habendo passive ut Lucret. I. 313. Annulus in digito subtertenuatur habendo, dum habetur, tractatur. 251. 252. 253 Humidum solum prodit se herbis nimium luxuriantibus. ah nimium ne. Egregia variatio ejus, quod simpliciter efferrent nostri homines: quod terræ genus nemo sibi optet. Similis inversio Georg. I. 456. Non illa quisquam me nocte per altum Ire jubeat. primis aristis, pro, herbis surgentibus. 254. 255. 256 Solum grave an leve, nigrum an alio colore, ipso oculorum usu cognoscitur. tacitam se prodit; poëtica ratione; vulgo diceres, tacite; at, pro adverbio tacita prodit se terra, argutius taci'am se. 256-258 Frigida terra ad cognoscendum difficilis est. sceleratum pro noxio, ut venenum. Ita impius; adeoque detestabilis, execrandus. Ita sæpe ipse Maro. Æn. III. 60. scelerata terra. VII. 146. sc. insania belli. add. II. 231. XII. 949. Subest sane notio reatus ex scelere, cæde et sic porro: verum, ubi de poëta et de epitheto quæritur, in etymo non licet hærere, ita ut sit solum, quod enecat. Taxi aut certum genus intelligendum, aut alio sub cælo magis noxia ejus natura esse solet. pandunt vestigia, indicia præbent frigoris. nisi ad radices referas, quibus solo sunt affixæ, ut adeo dictum sit pro simplici: ibi crescunt. Vestigia pro pedibus, plantis, radicibus, figuntur, extenduntur, panduntur. Verum poetæ consilium sententiæ tenor, et similia, quæ antecesserant s. 241. firmant priorem interpretationem. 259-262 Transit ad vinearum sationem, de quibus copiose agit ad v. 419. etsi multa interposita sunt, quæ vitibus communia sunt cum aliis arboribus: et primum quidem de faciendis scrobibus; sed quam pulchre et ornate hoc præceptum tribus his versibus 259-261. proposuit! Serendarum vitium tres sunt modi: aut in pastinato (agro in totum fosso, quo mox ferramento bifurco, pastinum dicitur, defigitur surculus) aut in sulco aut in scrobe. Excoquere ménteiv, #ɛnaive, macerare, adeoque excoquendum dare, sole, gelu, pruinis: ut ap. Colum. XI. 3. 13. Jam concidimus terram scrobibus, dum scrobes crebros facimus, incidimus in terra. Cum autem vine in collibus fere plantentur, montes memorat poëta. Facit tamen mirationem epitheton magnos. Alia ratio videtur iniri ab aliis, ut montes sint egesti e fossa colliculi soli: ac si esset, excidere. gleba supinata, terra ligonibus inversa. aquiloni ostendere, exponere, ut flanti perviæ sint. Hesiod. "Egy. 612, TOTE TáνTaç d'nóδρεπε οἴκαδε βότρυς. Δεῖξαι δ ̓ ἐελίῳ δέκα τ ̓ uara nai déna vixтas. Nemes. Cyneg. 208. tepidoque ostendere soli; et Stat. Theb. VI. 90. lucos ostendere Phabo. Caussam coquendi soli apponi puta vss. 262. 263. Nam optimus vineis serendis ager putris seu resolutus et tener est; vid. ad v. 204.; puíris autem fit ventis, pruina, et opere. 264. jugera labefacta pulchre pro terra vineæ, quæ pastinatur, seu foditur: fodiendo enim movetur, concutitur, mollitur. Et labefacta movens robustus jugera fossor. 265 At, si quos haud ulla viros vigilantia fugit: Ante locum similem exquirunt, ubi prima paretur be put morder Arboribus seges, et quo mo digesta feratur ; х Mutatam ignorent subito ne semina matrem Restituant; adeò in teneris consuescere multum est. Quære prius. Si pinguis agros metabere campi: 275 Densa sere; in denso non segnior ubere Bacchus. in fecundior. Sin tumulis adclive solum collisque supinos: Indulge ordinibus. Nec secius omnis in unguem 265-268 Diligentiores patresfamilias in seminario (plantarium ac vitiarium etiam vocant) educant vites, quas deinde in vineam transferant. 266. 267. Arbores h. 1. pro vitibus; ut ex tota oratione patet: etsi cæteroquin etiam aliarum arborum seminaria sunt. Curant illi, ut locus, ubi prima paretur vitibus seges, h. seminarium vitium, simili ingenio ac natura sit, quam locus, quo mox digesta feratur, nota loquendi forma ut alterum in participium mutetur. ut v. c. inf. 318. h. in quem transferatur et digeratur, sive vitiarium. In sermone pedes:ri diceres: locum similem ei, quo mox feratur. Seges quia semina dicit et serere communi vocabulo, quo et scriptores rei rustica de vineis plantandis utuntur; sic et σπέρματα, οι σπείρειν, adeoque seges est surculorum. Eadem ab agri cultura petita ratione paullo ante, arna, glebas, jugera, de vineis dixit, ut a vulgari sermone recederet poética oratio. Satumis autem duo genera, malleoli vel viviradicis Columella III. 14. 2. hæc sunt semina. 268. Mutatam subito matrem, novam, ignotam, terram. ne ignorent, adeoque nec adsuescant, nec in ea proficiant, nihil ferant. 269-272 Provident quoque, qui vites plantant, ut restituant unamquamque eodem situ, cardinum cœli ratione habita, quo in seminario steterat. quæque paullo altius ad arbores v. 267. referendum. ari, polo septemtrionali; vi oppositi. Signatur in planta meridiana cæli pars in cortice, ut translata vitis eadem parte austrum spectet, adeoque a fergo septentrionem habeat. 273. 274 Ut vulgo hæc accipiuntur, sitne melius vineam in colle, an in campo facere? hiat oratio: nec enim locus esse videtur huic quæstioni: et utrumque et recte fit, et fieri potest, et quamquam campi largius vinum, colles nobilius ferunt, Pallad. I. 6. 7. quod tamen hic subjicitur, nihil ad hoc facit. Sed dilectus ratio, pro cæli, regionum et tractuum diversa natura, variare, et ea dubitatio existere potest, sub hoc vel illo cælo, in tali vineæ situ, aut in certo genere vitium, quod habeas, utrum potissimum facere conveniat, campestrine an collino solo vineam serere. Colum. III. 1. 5. Exploratum tamen habebit prudens agricola genus vitis habile campo, quod nebulas pruinamque sine noxa perfert; colli, quod siccitatem ventosque pati tur. 274-277 Jam, in plano vineam facis, densas, sin in colle, raras plantato vites. In præcepto hoc variant scriptores. Metari agros, finiendo, h. 1. de eo, quod consequitur, intellige, nempe vineam instituere, facere. 275. Hæc aut sic accipi possunt: in denso ubere (v. 234.) non segnior Bacchus est; h. in solo denso, (cf. 229.) vini non minus lætus proventus, etiamsi nimirum densa h. dense plantes: aut, in denso, h. e. cum, minoribus spatiis relictis, densa ponuntur vites, Bacchus non segnior ubere, h. ubertate est, scil. si in pingui solo vineam facis. Alterum hoc verius habendum. segnis, de proventu. v. Not. in Ge. I. 151. 276. Sin metabere solum acclive tumulis, quia in tumulo situm est, ad tumulum adsurgit. 277. Indulget ordinibus et is, qui simpliciter facit ordines, et is, qui Arboribus positis secto via limite quadret. Ut sæpe, ingenti bello quum longa cohortis 280 Explicuit legio, et campo stetit agmen aperto, Let in air. Directæque acies, ac latè fluctuat omnis Ære renidenti tellus, nec dum horrida miscent Prolia, sed dubius mediis Mars errat in armis : 290 Altior ac penitus terræ defigitur arbos; Æsculus in primis: quæ quantum vertice ad auras laxiores ac rariores facit, magnis spatiis relictis, monet. 279-283 Jubet ordines vitium esse pares. Splendida comparatio, quacum cf. loca Homerica Odyss. &, 267. sq. Il. 7, 362. sq. longa, eo ipso, quod se explicat. late tellus fluctuat are, pro eo, quod æs in tellure, h. arma, armorum fulgor, fluctuat, coruscat, dum moventur passim arma et convertuntur. Sic undantes segetes, flamma, fumus. mediis in armis, inter duo exercitus. Mars errat dubius, egregie, cum incertum adhuc est, ab utra parte et quando pugna initium habitura sit. Nam de eventu pugnæ dubio hic non quæritur. 284-286. paribus numeris, Colum. ordinetur vinea paribus intervallis. Ju bet igitur Maro ordines vitium serere pares, non modo delectationis caussa, quam animus ex prospectu capiat, animus inanis, pro animo ejus, qui inanem voluptatem e prospectu capit; qui probat rem, quæ tantum ad voluptatem facit, nullam utilitatem habet, quæ patrifamilias proposita esse solet. 287. In tenui oratione tamen poëticæ indoles elucescit. Nam in prosa fuisset: sed ut terra det etc. vires dalit aquas, pro, aeque suppeditabit alimenta, succum; tandem addito, in vacuum, in aerem. 288 De altitudine scrobium in plantandis vineis et arbustis. Sintne scrobes in profundum agendi, quaeritur. 19. fastigium pro profunditate e re rustica petitum. Rationem habet eam, qua profunda alta dicuntur. 289. sulcus pro scrobe. Mensuram ipsam suppeditant Plin. XVII. 16. s. 35. 7. Colum. III. 13. et 15. Est autem vitis éx TV ÉTImona oppgar. 2519 290 At arbores, quibus vites jungantur, altius in terram et penitus defigendæ sunt; agitur enim de opera vinitoria; non de natura arborum. 291-297. Ornatum poëta ex esculi descriptione quærit. Illa: que, quantum-in Tartara tendit, iterum leguntur Æn. IV. 445. 446. de quercu. 294. Optime ita junges: multos nepotes durando vin Tum fortis late ramos et brachia tendens Huc illuc, media ipsa ingentem sustinet umbram. Incubuit, glomeratque ferens incendia ventus. cit, h. vita superat, multa virorum sæcula „volvens, exigens. 297. sustinet pro vulgari efficit, reddit; sed ornate, nam simul ramorum magnitudinem declarat poëta, oneris notione adjecta. Sunt igitur duo, quæ radicum altitudine efficiuntur, primo, quod arbor firma et diuturna est, secundo, tum, quod ita truncum habet satis validum ad ramos latissimos sustinendos. 298 De situ vinearum; de quo dissensus fuit inter veteres. Colum. III. 12. 5. calicujus regionem quam spectare debeant vinea, vetus est dissensio-Virgilio de industria occasum sic repudiante. 299 De arbusto, h. vitibus arboribus jugatis. Plin. XVII. 24. s. 37. Necant invicem inter sese, umbra vel densitate, atque alimenti rapina-vitis-odit et corylum; ni procul absint, tristis et ægra. 299. 300 flagella sunt vitium minorum sarmentorum capita, in quibus uva nascitur; majora capita sunt palmæ seu palmites. Aut utrumque, flagella summa petere, et plantas summa ex arbore destringere, unum idemque est, aut sunt duo diversa. Si utrumque præceptum eandem rem declarat: surculos, quos defigere velis, non ex superiore vitis parte petendos esse ait: melius enim proveniunt surculi, ex inferioribus vitis partibus sumti : Tantus amor terræ, adeo magna, notabili aliqua consuetudine telluris tenentur illæ inferiores partes, ut lætiorem ubertatem ab iis, quam ex summis partibus, expectare possis. At alii ad duo præcepta locum redigunt: alterum, quod posteriore loco memoratur, surculos ex summa vitis parte non esse petendos: aut (nunc erit pro nec) summa destringe ex arbore plantas: alterum: ipsorum surculorum summam partem esse aspernandam: ne flagella summa pete, h. summam eorum partem, summa cacumina; quæ communi vinitorum usu solent recidi et rejici, tanquam parum firma, et dum spongiosa corticis mollitudine humorem nimis facile admittunt, luxuriosa. Cf. Colum. III. 10. 1-4. et sqq. 301. 302 Semina, surculi; sarmenta, quæ modo planta. 302-314. Nec insere, s. intersere oleastros inter vites; quia tamquam spissa et pinguis arbor facile ignem concipit, et incendio late sparso totam vineam vastat. Male hic de insitione olearum cogitabat Victor. ad Varon. I. 40. 4. Ceterum locus ex ornatissimis est. 305. Robora, h. truncum ole. 306. cœlo, ad cælum, ut 309. sequutus, progressus, gliscens. 308. ruit, agit, emittit, ejectat. nemus pro vineto. Loci pulchritudinem unusquisque facile sentit. 310. a vertice poëtica copia et ornatu adjectum, h. desuper, de cælo, vf69ev, ut & δέ κε νης Ὑψόθεν ἐμπλήξη δεινὴ ανέμοια Súλa. Arat. Phænom. v. 423. Sic fere En. I. 118. ingens a vertice pontus In puppim ferit, ex Homer. Od., 313. aa éya nữμa nar' ängus. ab alto, Ge. I. 324. et al. et sic descendunt venti. Hæc sunt simplicissima, eaque tenenda. silvis haud V. 319. Ante libi tu brant nam prata colorious foor. 4. 306 315 Hoc ubi; non a stirpe valent, cæsæque reverti Nec tibi tam prudens quisquam persuadeat auctor, Rura gelu tum claudit hiems; nec semine jacto Vere tument terræ, et genitalia semina poscunt. 325 Tum pater omnipotens fecundis imbribus Ether dubie de vinea oleastris consita intelligendum. 312 Quod si acciderit, vites quidem re virescere nequeunt, dum interea oleastri novas frondes agunt, adeoque soli totam tandem vineam obtinent. In verbis copia est, nec tamen otiosa: non valent a stirpe: h. e. ægrotant et corruptæ sunt radicitus et penitus. casa, præcisæ, stipite seu trunco combusto, acciso, reciso. superat, superest incendii calamitati, revirescit. infelix, infe cundus. 315-345 De tempore serendarum vitium v. Colum. III. 14. et XI. 2. 22. 26.79. Primo non esse sationem faciendam flante Borea. Plin. XVII. 22. 5. 33. 8. quiescere ventos sationis die utilissimum: plerique austros optant, Cato abdical. Tum vere non hieme vitisationem esse faciendam præcipit noster: et inter hæc in locum de vere excurrit. Nova variatione præceptum orditur: ne tibi quisquam persuadeat; cf. sup. ad I. 456.; quod addit, id orationi vulgaris formæ fastidium abstergit, auctor tam prudens, qui enim suadet, is est auctor; et tellurem borea spirante rigidam movere, pro, ut moveas. Movetur tellus aratro, rastris, ligone, sarculo; h. 1. dum scrobes in superficie sua refodiuntur; nam 258. precesserat: terram multo ante memento-scrobibus concidere. 318. Concretam, poëtica copia voci affigere appositum; ita ut cum terra concrescat, dum adfigitur. Claudian. XXVIII. 77. Hinc tibi concreta radice tenacius hæsit Et penitus totis inolevit Roma medullis. Ex vulgari ratione accipitur sic, ut ad frigus glaciemque refera tur, quasi radixcreta gelu esset; tum vero concrete terræ legendum esset. Semine jacto, surculis positis, ut 268. cf. ad v. 267. Sic statim v. 319. satio. Porro et semine jacto non patitur hiems, h. e. gelu, adfigere radicem terra; quæritur subjectum; debebat hoc peti ex semine jacto: atqui hoc vix Latine fieret. sequor ergo alterum, ut affigere pro affigere se dictum sit more poetico non infrequenti. 319 vere rubenti, ut alias poëtis purpureum, povinÓTɛTλov, pulchrum. cf. Ge. IV. 306. 320. De ciconia intelligendum. 322. Supra Ge. I. 312. ubi jam breviorque dies et mollior estas. hiemem, signa hiemalia. 323 Ver, non modo vitibus, sed omnibus omnino arboribus serendis idoneum ac commodum tempus. 324. Ἡ ὥρα γονιμωτάτη Theophr. Causs. Plant. III. 4. Pulcherrimus versus, ut totus locus. Terræ tument, gyi, quod et ipsum a pubertate, cum pectus et mammæ turgent, cum ad tellurem, tum ad fruges novas lacte ac succo turgentes transfertur. poscunt semina, h. sationis tempus adest. genitalia, quibus procreantur fruges. 325 Etheris connubium cum Terra, imbre fecundante agros. Servatum hoc ex antiquo sermone, quo poëtæ physicas res exponebant et ornabant, unde dehinc magna mythices pars fluxit. Æther h. 1. cum Terra conjuge memoratur; alias plerumque Jovis nomine insigniebatur: interdum ut superior, Juno inferior, regio esset, interdum ut Jupiter omnino omnem aërem, adeoque atmosphæram designaret, ut h. 1. Hinc natum |